یادداشت | تبیین نقش طلبه طراز انقلاب اسلامی
با توجه به تحولات عظیمی که در جوامع بشری در حال شکل‌گیری است بر آن شدیم که وظایف و نقش‌هایی که می‌بایست یک طلبه در این اوضاع‌واحوال بر عهده بگیرد را بیان کنیم و در این مسیر از فرمایشات مقام معظم رهبری کمک گرفته‌ایم تا همانند فانوسی که در دل شب می‌درخشد و به ساکنان کشتی رسیدن به ساحل را نوید می‌دهد بتوانیم از رهنمودهای ایشان به احسن وجه استفاده کنیم.
در این مقاله سعی شده که با ترسیم راهکارهای عملی بتوانیم از تمام ظرفیت‌های طلاب در جهت پیشبرد اهداف نظام جمهوری اسلامی استفاده بهینه کنیم.در آغاز این سخن و اولین جلسه خوب است به مبحث علم بپردازیم موضوعی که با اسم طلبه عجین شده و از قرن‌های دور تابه‌حال هرکجا نام روحانیت و شیخ‌الاسلام بوده مترادف بوده با علمیت و تلاش شبانه‌روزی و نگاه عمیق و نور چراغ.
اگر اندکی از حوزه فاصله بگیریم و از بیرون به این مجموعه عظیم بنگریم می‌توانیم آسیب‌های موجود در آن را بهتر ببینیم چنانچه تأمل‌کنیم درمی‌یابیم که مهم‌ترین آسیب فعلی حوزه روی برگرداندن قسمت قابل‌توجهی از طلاب از علوم رایج و سنتی حوزه است اما علت چیست چرا مبحثی که روزگاری جزو افتخارات حوزه بوده اکنون بدین‌صورت درآمده است.با بررسی دقیق می‌توان یافت که چند عامل زیر در بروز آن دخیل بوده‌اند.
روزمرگی بزرگ‌ترین آفت
روزمرگی بزرگ‌ترین آفت در حال حاضر در میان طلاب روزمرگی است روزمرگی انسان را خموده و بی‌هدف می‌کند این آفت در عمق جان نفوذ می‌کند و تک‌تک سلول‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد ایشان را نسبت به تحولات عظیم پیرامونش بی‌دغدغه می‌کند روحیه فعال بودن را از او می‌گیرد و قوه خلاقیت را به‌کلی سلب می‌کند ٬انسان روزمره مانند آبی راکد است که به‌مرورزمان بوی نامطبوعی از آن بلند می‌شود و هیچ‌کس هوس نزدیک شدن به آن را نمی‌کند.
پاسخ گویی به نیازهای امروز جامعه
کارآمدی طلبه امروز وقتی به محیط پیرامون می‌نگرد با انبوهی از سؤالات و مشکلات روز مواجه می‌شود از فلسفه حجاب گرفته تا مسائل عمیق اعتقادی و عرفان‌های نوظهور و… حال این سؤال برای او پیش می‌آید که این درس فعلی حوزه به کدام‌یک از نیازهای امروز جامعه مربوط می‌شود به چه سؤال عمده‌ای در ذهن جوانان امروزی جواب می‌دهد چگونه می‌توان به‌وسیله آن جواب خدا ناباوران و نمی‌دانم خدایان را داد وقتی‌که طلاب در مواجهه با چنین سؤالاتی نمی‌توانند جواب درخور توجهی پیدا کند ناخودآگاه آن میل به درس خواندن در ایشان کمرنگ می‌شود و آهسته‌آهسته از علمیت و درس فاصله می‌گیرد.
مسیر طولانی و طاقت‌فرسا
طولانی بودن بدون اغراق دوره مقدمات و سطح در حوزه علمیه طولانی است طلبه جوان وقتی در سن ۱۸ سالگی وارد حوزه می‌شود باید ده سال زحمت بکشد تا در آخر در سن ۲۸ سالگی تازه بحث‌های مقدمه‌ای را به اتمام می‌رساند و وارد بحث اصلی می‌شود این مسیر طولانی و طاقت‌فرسا گاهی موجب دلسردی و خستگی می‌شود، فرض بفرمایید در مقایسه با دوره پزشکی که دوره‌ای بسیار طولانی است چنانچه شخصی بخواهد پزشک عمومی شود و نام پرطمطراق دکتر را یدک بکشد و احیاناً مطبی دایر کند و پولی به دست بیاورد از شروع کار تا پایان آن فقط هفت سال طول می‌کشد تازه با این احتساب که در سال‌های آخر بیشتر کارآموزی دارند تا درس خواندن، این را مقایسه کنید با طلبه‌ای که حداقل باید ده سال درس بخواند تا تازه بتواند وارد درس خارج بشود. پس طولانی بودن یکی از مسائل مهم حوزه علمیه است.
مشکل کجاست؟
حال که آسیب‌های عدم درس خواندن طلاب را بررسی کردیم خوب است اندکی هم در مقام جواب براییم و بررسی کنیم که آیا واقعاً این اشکالات بر حوزه وارد است یا خیر. وقتی به شرح‌حال بزرگان می‌نگریم و اندکی با کلمات ایشان انس می‌گیریم درمی‌یابیم که تا چه حد در بی‌راهه قدم برمی‌داریم، علم و سواد پایه و کار اصلی یک طلبه است بدون آن ماهیت طلبگی زیر سؤال می‌رود هیچ طلبه‌ای بدون علم نمی‌تواند نقش درستی در جامعه ایفا کند و مرتکب اشتباهات خطرناک و جبران‌ناپذیری می‌شود.
طلبه در دنیای پیچیده امروز می‌بایست به قله نگاه کند و سختی مسیر را به جان بخرد.
در مورد روزمرگی باید گفت مقام معظم رهبری دراین‌باره می‌فرمایند «هیچ صاحب علم و صاحب فرهنگی نمی‌تواند بدون اینکه ماده و مایه فکری و فرهنگی خود را روزبه‌روز تغذیه کند، برای بلندمدت مفید باشد و از کاروان حرکت فکری جامعه عقب خواهد افتاد، کسی که عقب حرکت کند نمی‌تواند راهنمایی کند، خودش دنباله‌رو خواهد شد یا از راه بازخواهد ماند.»
از این کلام برمی‌آید که تا قبل از آنکه روزمرگی طلبه را دنباله‌رو یا جامانده کند باید فکری اساسی به حال آن کرد، باید با آن جنگید، باید با بزرگان حشرونشر و هم‌نشینی داشت، طلبه در دنیای پیچیده امروز می‌بایست به قله نگاه کند و سختی مسیر را به جان بخرد. فرض کنید کوهنوردی که می‌خواهد به قله‌ای مرتفع صعود کند اگر چنانچه نتواند با سختی‌ها و ناملایمات آن روبه‌رو شود، اگر نتواند ترسیم قله را در ذهن خود بازیابد، به‌زودی گرفتاری‌های شدید موجود در مسیر او را از پا خواهند انداخت. برای اینکه یک طلبه باید تمام تلاش خود را بکار ببندد تا بتواند از این آسیب به‌سلامت عبور کند.
ما با خوب درس خواندن موافقیم با درس عمیق خواندن موافقیم با فهمیدن هرچه می‌خواند موافقیم اما با تضییع عمر طلبه به خیال اینکه دارد درس می‌خواند، موافق نیستیم.
اما در مورد کارآمدی باید گفت مقام معظم رهبری دراین‌باره بیانی جالب دارند: «امروز نمی‌شود به همان روش‌های قدیمی خودمان اکتفا کنیم، البته که جوان نمی‌آید، جوان را باید بشناسید فکر او را باید بشناسید، آنچه را به او هجوم آورده باید بشناسید» یا درجایی دیگر در مورد کتب درسی می‌فرمایند: «تغییر کتب درسی لازم است، حتماً هم باید تغییر کند بایستی کاری کرد که هم طلبه دنبال فهمیدن مطلب باشد نه فهمیدن عبارت… باید به فکر کتاب باشید باید به فکر متُد باشید، ما با خوب درس خواندن موافقیم با درس عمیق خواندن موافقیم با فهمیدن هرچه می‌خواند موافقیم اما با تضییع عمر طلبه به خیال اینکه دارد درس می‌خواند، موافق نیستیم.»
لذا باید با آشنا کردن طلاب با علوم جدید و به‌کارگیری ایشان در عرصه‌های مختلف انقلاب و یادآور شدن ضرورت‌های حضور ایشان در اجتماع به طلاب کمک کرد تا بتوانند وظایف خود را به نحو احسن انجام دهند، پس مشکل کارآمدی را هم می‌توان با اضافه و تکمیل کردن دروس حوزه رفع کرد.
و در آخر در مورد طولانی بودن هم باید گفت ماهیت یک طلبه به درس خواندن است و طلبه تا آخر عمر خود نباید از درس و علمیت جدا شود و در هرکجا و هر موقعیتی باید برای سنگین‌تر شدن درخت علمیت خود تلاش کنند ولی این آسیبی است که مقام معظم رهبری هم در صحبت‌هایشان به آن اشاره‌کرده‌اند و خواستار صرفه‌جویی در وقت طلاق شده‌اند:«اگر زمان (دوره آموزش) را کوتاه کنیم، در این مدت؛ طلبه چیزهای دیگری هم یاد خواهند گرفت الآن اگر بگوییم طلبه به زبان خارجی نیاز دارد می‌گویند طلبه وقت ندارد، راست هم می‌گویند واقعاً با این وضعیت طلبه وقت ندارد» ولی چنانچه در وقت صرفه‌جویی کنیم، طلبه می‌تواند به کارهای دیگر هم بپردازد، بنابراین باید در کتب درسی، تغییر جدی صورت گیرد، چون تحول از پایه باید شروع شود، در خود کتب درسی باید کار شود» از این سخن درمیابیم که وقت طلاب جوان چقدر بااهمیت است؛ خوب است که با یک برنامه جایگزین مناسب و کارآمد در وقت طلاب صرفه‌جویی شود تا بدین‌وسیله بتوان از تمام ظرفیت طلاب محترم به احسن وجه استفاده کرد. والسلام
حجت الاسلام دانیال معتمدی سده
منابع
- کتاب بدان ایدک الله
- کتاب حوزه و روحانیت صفحات 632،633،631،621
